2002 yılında Türk Medeni Kanunu'nun yürürlüğe girmesiyle birlikte, edinilmiş mallara katılma şekli yasal bir mal rejimi olarak kabul edilmiştir. Değer artış payı nedir? Eğer eşlerden biri diğer eşin sahip olduğu mülkün edinilmesine, sürdürülmesine veya değerinin artırılmasına katkıda bulunursa, bu mülkü, mülke katılım şeklinde bağışlama niyeti olmayabilir.
Mal rejimi sırasında yapılan katkıya tekabül eden, söz konusu mülkün tasfiye sırasındaki değerindeki artışı elde etme hakkına sahip olunabilir. Öz sermaye mallarının değeri, bir ev, mobilya, değerli eşyalar, ortak sahip olunan bir binada mülkiyet, yer değiştirme hakları ve gayrimenkul varlıkları gibi faktörleri içerebilir.
Değer Artış Payı Nedir?
TMK m.227'ye göre değer artış payı unsurları "Eşlerden biri diğerine ait malın iktisabına, iyileştirilmesine veya savunulmasına herhangi bir tazminat ödemeksizin katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında bu malvarlığının azami değerini talep etme hakkına sahip olacak ve bu alacak amortisman halinde, esas alınan katkı payının asıl değeri, diğer eşe özsermaye olarak ödenir.
Sermayenin elde edilen kısmı, alacaklının eşine ayni değil, nispi (kişisel) bir hak, yani alacak hakkı tanıyacaktır. Bu hak talebinin temeli, yasadışı zenginleşmeye ilişkin hükümlere dayanmaktadır. Yargıtay'ın mütemadiyen emsal kararında da vurgulandığı üzere, sermaye payının bölüştürülmesi talebi boşanma davasının bir alt davası değildir. Sadece boşanmayla sonuçlandığı durumlarda değil, diğer anlaşmazlık durumlarında (ölüm, gaiplik, iptal, marka iptali) ve mal paylaşımı durumlarında da alınan değer artışı talep edilebilir.
Alınan Sermaye Kazancının Doğması İçin Şartlar
Diğer eşin sahip olduğu malın değerine katkı. Katkılar kısmen veya tamamen ücretsizdir. Sermaye olarak katkıda bulunan varlıkların değerini tasfiye ederken değer artımı.
Örneğin, bir eşin, kocası tarafından el konulan mücevherleri veya eşlerden birinin rızası olmadan ortak (bir yerden kaldırılan başka bir eşin malını iade etme talebi) sermaye katkısının bir parçası olarak kabul edilemez. Evlilik devam ettiği sürece, sermaye katkısının bir parçası olarak kabul edilemez. Edinilmiş veya medeni mallara katılım rejiminin feshedilmeden veya sona erdirilmeden veya sona ermesinden sonra bile, bağımsız bir dava ile dava edilebilir.
Kadının Mücevher Üzerinde Değer Artış Payı
Mücevherlerde de değer artış payı gözlemlenmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, kadın kocasına gayrimenkul satın almak gibi bir sebeple mücevher verirse, bu mücevher bozdurulursa, karısının mücevherini diğer kişi tarafından zorla alınması durumunda, kadının iade talebi olacaktır. Katma değerli bir talep olarak değerlendirilmez. Edinilen mal varlığı katılma programının zamanaşımına ilişkin TMK'da özel bir hüküm bulunmamaktadır. Bazı doktrin görüşleri, TMK'nın 178. maddesine atıfta bulunarak bir yıllık sınırdan yanadır; Borçlar Kanunu'nun genel hükümlerine dayanan bir diğer görüş ise on yıllık bir zamanaşımı süresi öngörmektedir. Öte yandan Yargıtay, evliliğin ölümle sona ermesi halinde ve 1 Ocak 2002 tarihinden önceki süre içinde katkı payı talebinde bulunulması halinde on yıl, bir yıl süreyle de süre uygular. 1.1.2002'den sonraki dönemde değerlenen alacaklar için kararlarında 10 yıllık süre 2013'ten sonraydı.