TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİNDEKİ HAKSIZ ŞARTLAR
Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenlerin, tüketici ile müzakere etmeden tek taraflı olarak önceden hazırladığı standart sözleşmeler günümüzde özellikle kurumsal firmalar tarafından yaygın olarak kulanılmaktadır. Bu sözleşmeler satıcı, sağlayıcı veya kredi verenler tarafından profesyonelce hareket edilerek en ince ayrıntılarına kadar uzman hukukçularla birlikte değerlendirilip hazırlanmakta ve bunun ardından tüketicilere sunulmaktadır.
Buna karşılık, tüketiciler, sözleşmenin karşı tarafına göre bilgi birikimi ve ekonomik açıdan daha zayıf durumdadırlar. Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenlerin önceden hazırlamış oldukları sözleşmeleri çoğu zaman okumadan imzalamaktadırlar.
Tüketicilere, sadece kendilerine sunulan önceden hazırlanmış matbu sözleşmeyi imzalayıp imzalamamak gibi iki seçenek sunulmakta, sözleşme hürriyetinin bir parçası olan sözleşmenin içeriğini serbestçe belirleme özgürlüğünden yoksun bırakılmaktadırlar.
Bu sebeple haksız şart niteliğindeki sözleşme hükümlerine karşı korunması ve onun yapamadığı denetimin onun adına yapılması zorunlu olmaktadır.
Bir sözleşme kaydının, haksız şart niteliğinde olduğunun kabulü için;
Satıcı, sağlayıcı veya kredi veren tarafından tüketici ile görüşülmeden, önceden hazırlanmış olması,
Dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olması yeterli görülmüştür. Bununla birlikte, bir sözleşme kaydının tüketicilere sunulan standart sözleşmenin içeriğinde yer alması, tüketici ile müzakere edilmediğinin karinesi olarak kabul edilmiştir.
Haksız şart olduğu tespit edilip geçersiz sayılan sözleşme kayıtları olmaksızın, sözleşme ayakta tutulabiliyorsa sözleşmenin geçerliliği devam eder. Böyle bir durumda kısmi hükümsüzlük söz konusu olur ve sözleşmenin geri kalan kısmı geçerli kabul edilir. Satıcı, sağlayıcı veya kredi veren, haksız şart olması sebebiyle geçersiz kılınan söz konusu sözleşme kayıtları olmasaydı sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez.
Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik ekinde bir listeye yer verilmiş ve bu listede sınırlayıcı olmamak üzere örnekleyici şekilde, haksız şart niteliğinde olan bazı kayıtlar özel olarak belirtilmiştir. Bu kayıtlardan herhangi biri, tüketici sözleşmesinin içeriğine dâhil edilmiş ise, haksız şart niteliğinde kabul edilecek ve kesin olarak hükümsüz sayılacaktır.
DENETİM
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, genel olarak kullanılmak üzere hazırlanmış sözleşmelerde yer alan haksız şartların, sözleşme metinlerinden çıkarılması veya kullanılmasının önlenmesi için gerekli tedbirleri almaktadır.
ŞİKAYET
Haksız Şartlarla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümünde uyuşmazlığın parasal değerine göre; İllerde “Ticaret İl Müdürlüğü” ilçelerde “Kaymakamlık” bünyesinde oluşturulan “Tüketici Hakem Heyetleri” ile adliyelerde bulunan “Tüketici Mahkemelerine” başvuru yaparak haklarımızı kullanmamız mümkündür.