EVLÂT EDİNME
A. Küçüklerin evlât edinilmesi
I. Genel koşulları
Madde 305- Bir küçüğün evlât edinilmesi, evlât edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır.
Evlât edinmenin her hâlde küçüğün yararına bulunması ve evlât edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi de gerekir.
II. Birlikte evlât edinme
Madde 306- Eşler, ancak birlikte evlât edinebilirler; evli olmayanlar birlikte evlât edinemezler.
Eşlerin en az beş yıldan beri evli olmaları veya otuz yaşını doldurmuş bulunmaları gerekir.
Eşlerden biri, en az iki yıldan beri evli olmaları veya kendisinin otuz yaşını doldurmuş bulunması koşuluyla diğerinin çocuğunu evlât edinebilir.
III. Tek başına evlât edinme
Madde 307- Evli olmayan kişi otuz yaşını doldurmuş ise tek başına evlât edinebilir.
–––––––––––––––
(1) Bu Karar Resmi Gazete’de yayımlandığı 7/2/2012 tarihinden başlayarak bir yıl sonra yürürlüğe girmiştir.
(2) Bu fıkra; Anayasa Mahkemesi’nin 15/3/2012 tarihli ve E.: 2011/116, K.: 2012/39 sayılı Kararı ile “çocuk” yönünden iptal edilmiş olup, Kararın Resmi Gazete’de yayımlandığı 21/7/2012 tarihinden başlayarak bir yıl sonra yürürlüğe girmesi hüküm altına alınmıştır.
8095
Otuz yaşını doldurmuş olan eş, diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu veya iki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi ya da mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlât edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi hâlinde, tek başına evlât edinebilir.
IV. Küçüğün rızası ve yaşı
Madde 308- Evlât edinilenin, evlât edinenden en az onsekiz yaş küçük olması şarttır.
Ayırt etme gücüne sahip olan küçük, rızası olmadıkça evlât edinilemez.
Vesayet altındaki küçük, ayırt etme gücüne sahip olup olmadığına bakılmaksızın vesayet dairelerinin izniyle evlât edinilebilir.
V. Ana ve babanın rızası
1.Şekil
Madde 309- Evlât edinme, küçüğün ana ve babasının rızasını gerektirir.
Rıza, küçüğün veya ana ve babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilir.
Verilen rıza, evlât edinenlerin adları belirtilmemiş veya evlât edinenler henüz belirlenmemiş olsa dahi geçerlidir.
2. Zamanı
Madde 310- Rıza, küçüğün doğumunun üzerinden altı hafta geçmeden önce verilemez.
Rıza, tutanağa geçirilme tarihinden başlayarak altı hafta içinde aynı usulle geri alınabilir.
Geri almadan sonra yeniden verilen rıza kesindir.
3. Rızanın aranmaması
a. Koşulları
Madde 311- Aşağıdaki hâllerde ana ve babadan birinin rızası aranmaz:
l. Kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa,
2. Küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa.
b. Karar
Madde 312- Küçük, gelecekte evlât edinilmek amacıyla bir kuruma yerleştirilir ve ana ve babadan birinin rızası eksik olursa, evlât edinenin veya evlât edinmede aracılık yapan kurumun istemi üzerine ve kural olarak küçüğün yerleştirilmesinden önce, onun oturduğu yer mahkemesi bu rızanın aranıp aranmamasına karar verir.
Diğer hâllerde, bu konudaki karar evlât edinme işlemleri sırasında verilir.
Ana ve babadan birinin küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmemesi sebebiyle rızasının aranmaması hâlinde, bu konudaki karar kendisine yazılı olarak bildirilir.
B. Erginlerin ve kısıtlıların evlât edinilmesi
Madde 313-(Değişik birinci cümle: 3/7/2005-5399/1 md.) Evlât edinenin altsoyunun açık muvafakatiyle ergin veya kısıtlı aşağıdaki hallerde evlât edinilebilir.
1. Bedensel veya zihinsel engeli sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaç ve evlât edinen tarafından en az beş yıldan beri bakılıp gözetilmekte ise,(1)
__________________
(1) 25/4/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle bu bentte yer alan “özrü” ibaresi “engeli” olarak değiştirilmiştir.
8096
2. Evlât edinen tarafından, küçükken en az beş yıl süreyle bakılıp gözetilmiş ve eğitilmiş ise,
3. Diğer haklı sebepler mevcut ve evlât edinilen, en az beş yıldan beri evlât edinen ile aile hâlinde birlikte yaşamakta ise.
Evli bir kimse ancak eşinin rızasıyla evlât edinilebilir.
Bunlar dışında küçüklerin evlât edinilmesine ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır.
C. Hükümleri
Madde 314 - Ana ve babaya ait olan haklar ve yükümlülükler evlât edinene geçer.
Evlâtlık, evlât edinenin mirasçısı olur.
Evlâtlık küçük ise evlât edinenin soyadını alır. Evlât edinen isterse çocuğa yeni bir ad verebilir. Ergin olan evlâtlık, evlât edinilme sırasında dilerse evlât edinenin soyadını alabilir.
Eşler tarafından birlikte evlât edinilen ve ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüklerin nüfus kaydına ana ve baba adı olarak evlât edinen eşlerin adları yazılır.
Evlâtlığın, miras ve başka haklarının zedelenmemesi, aile bağlarının devam etmesi için evlâtlığın naklen geldiği aile kütüğü ile evlât edinenin aile kütüğü arasında her türlü bağ kurulur. Ayrıca evlâtlıkla ilgili kesinleşmiş mahkeme kararı her iki nüfus kütüğüne işlenir.
Evlât edinme ile ilgili kayıtlar, belgeler ve bilgiler mahkeme kararı olmadıkça veya evlâtlık istemedikçe hiçbir şekilde açıklanamaz.
D. Şekil ve usul
I. Genel olarak
Madde 315- Evlât edinme kararı, evlât edinenin oturma yeri; birlikte evlât edinmede eşlerden birinin oturma yeri mahkemesince verilir. Mahkeme kararıyla birlikte evlâtlık ilişkisi kurulmuş olur.
Evlât edinme başvurusundan sonra evlât edinenin ölümü veya ayırt etme gücünü kaybetmesi, diğer koşullar bundan etkilenmediği takdirde evlât edinmeye engel olmaz.
Başvurudan sonra küçük ergin olursa, koşulları daha önceden yerine getirilmiş olmak kaydıyla küçüklerin evlât edinilmesine ilişkin hükümler uygulanır.
II. Araştırma
Madde 316- Evlât edinmeye, ancak esaslı sayılan her türlü durum ve koşulların kapsamlı biçimde araştırılmasından, evlât edinen ile edinilenin dinlenmelerinden ve gerektiğinde uzmanların görüşünün alınmasından sonra karar verilir.
Araştırmada özellikle evlât edinen ile edinilenin kişiliği ve sağlığı, karşılıklı ilişkileri, ekonomik durumları, evlât edinenin eğitme yeteneği, evlât edinmeye yönelten sebepler ve aile ilişkileri ile bakım ilişkilerindeki gelişmelerin açıklığa kavuşturulması gerekir.
Evlât edinenin altsoyu varsa, onların evlât edinme ile ilgili tavır ve düşünceleri de değerlendirilir.
E. Evlâtlık ilişkisinin kaldırılması
I. Sebepleri
1. Rızanın bulunmaması
Madde 317- Yasal sebep bulunmaksızın rıza alınmamışsa, rızası alınması gereken kişiler, küçüğün menfaati bunun sonucunda ağır biçimde zedelenmeyecekse, hâkimden evlâtlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilirler.
8097
2. Diğer noksanlıklar
Madde 318- Evlât edinme esasa ilişkin diğer noksanlıklardan biriyle sakatsa, Cumhuriyet savcısı veya her ilgili evlâtlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilir.
Noksanlıklar bu arada ortadan kalkmış veya sadece usule ilişkin olup ilişkinin kaldırılması evlâtlığın menfaatini ağır biçimde zedeleyecek olursa, bu yola gidilemez.
II. Hak düşürücü süre (1)
Madde 319- Dava hakkı, evlâtlık ilişkisinin kaldırılması sebebinin öğrenilmesinden başlayarak bir yıl (…) (1) geçmekle düşer. (1)
F. Evlâtlık işlemlerinde aracılık
Madde 320- Küçüklerin evlât edinilmesine ilişkin aracılık faaliyetleri, ancak Bakanlar Kurulunca yetki verilen kurum ve kuruluşlarca yapılır.
Aracılık faaliyetlerinin yürütülmesine ilişkin hususlar tüzükle düzenlenir.
A. Genel olarak soybağının kurulması
Madde 282- Çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur.
Çocuk ile baba arasında soybağı, ana ile evlilik, tanıma veya hâkim hükmüyle kurulur.
Soybağı ayrıca evlât edinme yoluyla da kurulur.
B. Davada yetki ve yargılama usulü
I. Yetki
Madde 283 -Soybağına ilişkin davalar, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılır.
8091
II. Yargılama usulü
Madde 284-Soybağına ilişkin davalarda, aşağıdaki kurallar saklı kalmak kaydıyla Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu uygulanır:
1. Hâkim maddî olguları re'sen araştırır ve kanıtları serbestçe takdir eder.
2. Taraflar ve üçüncü kişiler, soy bağının belirlenmesinde zorunlu olan ve sağlıkları yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdürler. Davalı, hâkimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, hâkim, durum ve koşullara göre bundan beklenen sonucu, onun aleyhine doğmuş sayabilir.
Evlat edinmek, günümüzde yoğunluklu olarak çocuk sahibi olmayan çiftlerin başvurduğu bir yoldur. Bunun yanı sıra çocuk sahibi olup maddi açıdan çocuğu büyütmek ve ana baba görevi üstlenmek isteyen aileler de evlat edinme işlemlerini gerçekleştirmektedir. Peki evlat edinme işlemleri hukuk düzenimizde nasıl gerçekleşmekte, evlat edinme için mahkemelerde dava açmak gerekmekte midir ? Evlat edinmek isteyen kişiler, mutlak surette evlat edinme davası açmak zorundadırlar. Türk Hukukunda nüfusa dair en ufak değişiklikler dahi mahkeme kararı ile yapılmaktadır. Kişinin ailesinin değişmesi de hukuk ve yaşantı çerçevesinde önem taşıdığı için muhakkak dava açılarak mahkeme kararı ile gerçekleştirilmelidir. Şimdi Evlat Edinme sürecini ve Evlat Edinme Davasını izah edeceğiz.
Evlat Edinme Koşulları Nelerdir ?
Evlat edinme şartları bazı hallere göre değişiklik göstermektedir. Nitekim evlat edinilecek çocuğun 18 yaşından küçük olması ve 18 yaşından büyük olması halleri için Türk Hukuk Sistemi farklı şartlar aramış ve bunları kanunlaştırmıştır. Yine dava sürecinde evlatlık olarak alınacak küçüğün Kurumdan mı Şahıstan mı alınacağı da önem taşımakta, dava sürecinde usuli işlemler açısından önem arz etmektedir.
Türk Medeni Kanunumuz evlat edinme hususuna 305. madde ve devamında yer vermiş ve şartlarını sıralamıştır. Biz de öncelikli olarak genel koşulları inceleyecek, ardından da 18 yaşından küçüklerin evlat edinilmesini ve 18 yaşından büyüklerin evlat edinilmesini izah edeceğiz :
Evlat Edinmenin Genel Koşulları
Türk Hukuk Sisteminde dileyen her çift veya şahıs, dilediği kişiyi evlat edinemez. Burada kanunun aradığı bazı şartların varlığı gerekmektedir. Türk Medeni Kanunumuz 305. maddede genel koşulları şu şekilde sıralamıştır :
Küçük, evlat edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olmalıdır
Evlat edinme işlemi, küçüğün yararına olmalıdır
Evlat edinme işlemi, diğer çocukların yararlarını zedelememelidir.
18 Yaşından Küçüklerin Evlat Edinmesi
Henüz 18 (onsekiz) yaşını doldurmamış olan küçüklerin evlat edinilmesi bazı şekil şartlarına bağlanmıştır. Türk Medeni Kanununun 306 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre 18 yaşından küçük birisinin evlat edinilmesi için gerekli şartlar şunlardır :
Evlat edinecek eşler birlikte evlat edinmek zorundadırlar. Evli olmayan kişiler, birlikte evlat edinemezler.
Evlat edinecek eşlerin evlilikleri en az 5 yıl sürmüş olmalı veya eşler 30 yaşını doldurmuş olmalıdırlar. Şayet 30 yaşını doldurmuş olan eşler, evlilikleri henüz 5 yıl sürmemiş olsa dahi evlat edinme hakkına sahip olacaktır
Küçüğün ana ve babasının rızası olmalıdır. Küçük, bir kurumda (Çocuk Esirgeme Kurumu vb.) yaşıyorsa o kurum tarafından atanacak vasi’nin onayı gerekmektedir.
18 Yaşından Büyüklerin Evlat Edinmesi
18 (onsekiz) yaşını doldurmamış kişilerin de evlat edinilmesi mümkün olup ailelerin buna yönelik girişimleri sıkçadır. Her ne kadar 18 yaşını doldurmuş olan kişilerin özgürce karar verebilme hakları olsa da evlat edinme hususu kamu düzenini etkileyen bir husus olduğu için Türk Medeni Kanununca şekil şartlarına bağlanmıştır. Buna göre 18 yaşından büyüklerin evlat edinilmelerinde şu şartların sağlanmış olması gerekir :
Evlat edinecek kişinin altsoyu bulunmamalıdır.
Evlat edinen kişi, en az 5 yıldan beri evlat edineceği kişiye bakmış olmalıdır
Evlat edinecek kişi ile evlat edinilen arasında en az 18 yaş olmalıdır.
Evlat edinilecek kişinin rızası olmalıdır.
Evlat Edinme Davası
Evlat edinmek için yapılması gereken işlem görevli ve yetkili mahkemede dava açmaktadır. Burada mühim olan husus yukarıda bahsettiğimiz şartların oluşup oluşmamasıdır. Nitekim şartların oluşması halinde evlat edinme işlemi için yalnızca hukuki prosedür kalmış olacak ve evlat edinme davası için biz yetkili avukatlar bu prosedürü sürdüreceğiz. Evlat Edinme Davası, evlat edinecek kişi veya kişiler ile evlat edinilecek küçük veya ergin arasındaki hukuki münasebetin kurulmasına hizmet eder. Evlat edinme davasında mühim olan noktalara değinmek gerekirse ;
Evlat Edinme Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Evlat edinme davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Şayet davanın açılacağı yargı alanında Aile Mahkemelerinin olmaması halinde dava, Asliye Hukuk Mahkemelerinde görülecektir.
Evlat edinme davalarında yetkili mahkeme ise eşlerden birinin veya evlat edinecek kişinin oturma yeri Aile Mahkemesidir.
Evlat Edinme Davası Süreci
Evlat edinme davalarında, esaslı olarak görülen ve Türk Medeni Kanununda gösterilmiş şartların varlığının saptanması ilk işlemdir. Nitekim bu şartların varlığı halinde evlat edinme davası Aile Mahkemesince karara bağlanabilecektir. Bunun yanı sıra açılacak davanın türüne göre tanıkların beyanları alınmalı, tarafların sosyal ve ekonomik durumları araştırılmalıdır. Dava sürecinde evlat edinecek kişilerle evlat edinilecek küçük arasındaki hukuki ilişki irdelenecek, evlat edinme işleminin gerçekten amacına hizmet edip etmeyeceği saptanacaktır. Bunun için uzmanlardan da görüş alınacak ve bilirkişi raporu olarak dosyada yerini alacaktır.
Evlat Edinme Davası Ne Kadar Sürer ?
Evlat edinme davasında süreç, ilgili kurumlara yazılan yazılara cevap verilme süresine göre değişiklik göstermektedir. Nitekim mahkemeler işlemleri hızlı bir şekilde yapsalar da gerek emniyete yazılan yazılar gerekse de bilirkişi raporlarının geç gelmesi bu süreci uzatmaktadır. İşbu nedenle davanın ne kadar süreceğine dair bilgi vermek pek mümkün olmamakla birlikte en erken 5-6 ay içerisinde dava sonuçlanabilecektir.
Evlat Edinme Davalarında Vesayet Makamının İzni
Evlat edinme davalarında, şayet küçük bir kurumda yaşıyor veya bir vesayet makamının gözetimi altında ise ; evlat edinme işlemleri için vesayet makamlarından izin alınması gerekmektedir. Nitekim bunun için de vesayet makamları kendi araştırmalarını yapmakta, şayet evlat edinme işlemleri usulüne uygun ise icazet vermektedirler.
Evlat Edinme Davasının Sonuçları
Evlat edinme davasının sona ermesi ve evlat edinme kararının çıkmasıyla birlikte bazı hukuki hususlar değişiklik kazanacaktır.
Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür :
Ana ve babaya ait olan hak ve yükümlülükler, evlat edinene geçecektir
Evlatlık, evlat edinen kişilerin mirasçısı olacaktır
Evlatlık küçük ise evlat edinenin soyadını alacaktır. Evlat edinen kişiler dilerlerse çocuğa yeni bir isim verilmesini isteyebilirler.
Şayet evlat edinilen kişi ergin ise ; kendi isteği halinde evlat edinenin soyadını alabilir.
Eşler tarafından evlat edinilen küçüğün nüfus cüzdanında ana ve baba hanesine, yeni ana ve babası yazılır.
Evlatlık edinilen küçüğün nüfus bilgileri halk arasında kütük olarak adlandırılan nüfus kütüğüne geçirilir.
Evlat edinecek kişi veya kişiler, evlat edinme işleminin gizli tutulmasını istedikleri takdirde ilgili mahkeme bu belgeleri gizli tutmakla yükümlüdür.
Evlat Edinme Davası İçin Vekaletname Bilgileri
Evlat Edinme Davasının avukatla takibi için tarafımıza vekaletname çıkarılmalı ve bu vekaletnamede özel yetki verilmelidir. Nitekim evlat edinme işlemi özel bir işlem olup Aile Mahkemeleri vekaletnamedeki bu özel yetkiye önem vermektedir. Evlat edinme işlemleri için tarafımıza vekaletname çıkarılırken ilgili notere ‘evlat edinme davası açmaya, evlat edinme işlemlerini gerçekleştirmeye’ ibarelerinin eklenmesi talep edilmelidir.
EVLAT EDİNMENİN HUKUKİ PROSEDÜRÜ
Evlat edinme, edindirilmeye uygun bir çocuk ile edinmeye uygun kişi veya eşler arasındaki hukuki bağ kurularak bu şahıslar arasında çocuk ebeveyn ilişkisi kurulmasına denir. Evlat edinmenin gerçekleşmesi için kanunda yazılı şartlar gerçekleşmeli ve mahkemeye başvuru yapılmalıdır. Ancak hakim kararı ile çocuk ile kişi veya eşler arasında hukuki bağ kurulmuş olur. Evlat edinmenin ne şartlarda gerçekleşebileceği 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 305 ile 320. maddeleri arasında belirtilmiştir.
Bir çocuğun evlat edinilebilmesi için eşler tarafından en az 1 yıldan bu yana çocuğa bakılmış ve eğitilmiş olması gerekmektedir. Evlat edinmenin çocuğun yararına olması ve varsa diğer çocukların haklarına haksız bir zarar getirmemesi gerekmektedir.
Türkiye’ de evlat edinme evli çiftler tarafından yapılabileceği gibi kanundaki şartları taşıyan evli olmayan kimse de evlat edinebilir. Eşlerin evlat edinmeleri için 5 yıldan bu yana evli bulunmaları ve 30 yaşını doldurmuş olmaları gerekmektedir. Evlenmemiş olan şahısda 30 yaşını doldurmuş olmak kaydıyla tek başına evlat edinebilir. Ancak evli olmayan kişiler birlikte evlat edinemezler.
Çocuk ile evlat edinecek kişi veya eşler arasında en az 18 yaş fark bulunmalıdır. Ayrıca çocuk ayırt etme gücüne sahipse rızası aranır. Çocuğun rızası yoksa evlat edinme işlemi yapılamaz. Ayrıca evlat edinecek çocuğun varsa ana ve babasınında rızası alınmalıdır. Bu rıza mahkeme karşısında sözlü veya yazılı olarak yapılır ve tutanağa geçirilir. Bu rızanın geçerli olabilmesinin diğer şartı da çocuğun doğumunun üzerinden en az 6 hafta geçmesidir. Çocuğun ana ve babası rızayı verdikten sonra 6 hafta içerisinde rızalarını geri alabilirler. Ana ve baba çocuğa bakım yükümlülüklerini yerine getirmiyorsa evlat edinme işleminde bu şahısların rızası aranmaz.
Evli çiftlerin birbirlerinin çocuklarını evlat edinmeleride mümkündür. Burada eşlerin yine 30 yaşını doldurmuş olmaları ve 2 yıldan bu yana evli bulunmaları yeterlidir. Bu şartlar varsa eşler birbirlerinin çocuklarını evlat edinebilirler.
Evli eşlerden birinin sürekli ayırt etme gücünden yoksun olması veya 2 yıldan bu yanadır nerede olduğunun bilinmediği hususları söz konusu ise diğer eş 30 yaşını doldurmuş olmak koşulu ile evlat edinebilir. Bu şartların varlığı halinde kanun koyucu evliliğin devamı için bir süre aramamıştır.
Evlatlık ilişkisinin kurulması ile ana ve babaya ait yükümlülükler evlat edinene geçer. Çocuk artık evlat edinenlerin kanuni mirasçısı haline gelir. Evlatlık 18 yaşını doldurmamışsa evlat edinenlerin soyadını alır. Çocuk küçükse evlat edinen çocuğa yeni bir isim verebilir. Yani evlatlık ile kişi veya eşler arasında soybağı kurulur ve bütün unsurlar bu şekilde gerçekleşir.
Evlat edinmeye ilişkin bilgi ve belgeler taraflar istemedikçe mahkeme tarafından hiçbir şekilde açıklanamaz.
EVLAT EDİNME DAVASI
Evlat Edinme Davası, bir kimsenin bir küçüğü kanunen evlat edinebilmesi için açılan dava çeşididir.
Bu dava, Medeni Kanun’un 305 vd. maddelerinde düzenlenmiştir:
Madde 305 - Bir küçüğün evlât edinilmesi, evlât edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır.
Evlât edinmenin her hâlde küçüğün yararına bulunması ve evlât edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi de gerekir.
Madde 306- Eşler, ancak birlikte evlât edinebilirler; evli olmayanlar birlikte evlât edinemezler.
Eşlerin en az beş yıldan beri evli olmaları veya otuz yaşını doldurmuş bulunmaları gerekir.
Madde 307- Evli olmayan kişi otuz yaşını doldurmuş ise tek başına evlât edinebilir.
Madde 308- Evlât edinilenin, evlât edinenden en az onsekiz yaş küçük olması şarttır.”
Çekişmesiz Yargıya tabi olan Evlat Edinme Davası, evlat edinmek isteyenin ikametgâhındaki aile mahkemesinde açılır. Birlikte evlat edinmede ise eşlerden birinin ikametgahı mahkemesi yetkilidir.
Madde hükmünde de görüldüğü üzere, evlat edinmek isteyenin bir yıl süreyle evlat edinmek istenene bakmış ve onu eğitmiş olması gerekir. ayrıca evlat edinmek istenen küçüğün anne ve babasının da rızası gerekir.
Dava dilekçesinde evlat edinmenin küçük açısından neden daha iyi olacağı, gelişimine 1 yıllık sürede nasıl bir katkı sağlandığı ve katkının devamı için hiçbir engel bulunmadığının gösterilmesi gerekir. Hakimi, küçüğün ekonomik ve sosyal açıdan daha iyi bir gelecek sunacağına dair ikna etmeyi başaramayan davacının mahkemeden evlat edinmeye izin alma şansının yüksek olduğunu söylemek güçtür.
I. EVLAT EDİNME HAKKINDA GENEL BİLGİ
Evlat edinme, kurumu olup, Medeni Kanunumuzun 305-320. maddelerinde düzenlenmiştir.
Türk Medeni Kanunu evlat edinmeyi, mahkeme kararı ile kurulabilen bir hısımlık ilişkisi olarak düzenlemiştir. Evlat edinmek isteyen kişi bizzat veya yetkilendireceği vekil aracılığıyla kendi ikametgahının bulunduğu yerdeki yetkili Asliye Hukuk /Aile Mahkemesine M.K.’nün 315. maddesi uyarınca “evlat edinme kararı” için başvuruda bulunması gerekir. Yetkili mahkemeden alınacak “evlat edinme” kararı ile evlatlık ilişkisi kurulmuş olur.
II. EVLAT EDİNMENİN ŞARTLARI
A) Evlat Edinmenin Maddi şartları
1.Bakım ve Eğitim Şartı : Bir küçüğün evlat edinilebilmesi için, evlat edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması gerekir. ( M.K. 305)
Ergin ve kısıtlılar için: Bedensel ve zihinsel özrü sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaç kimse evlat edinilecekse evlat edinen tarafından en az 5 yıldan beri bakılıp gözetilmiş olmalıdır ya da evlat edinen tarafından küçükken en az 5 yıl bakılıp gözetilmiş olmalıdır veya diğer haklı sebeplerin varlığı ve en az 5 yıldan beri evlat edinen ile aile halinde birlikte yaşamakta olmalıdır.
2. Yaş Şartı: Yasa, evlat edinilen için bir yas Şartı gerektirmemiş olup, bir kimse yaşı ne olursa olsun evlat edinebilir. Buna karşın, evlat edinenin en az 30 yaşında olması gerekir. Ayrıca evlat edinen kişinin evlatlıktan en az 18 yas büyük olması şarttır. (M.K.307)
3.Evlilik Şartı : Eşlerin birlikte evlat edinebilmeleri için en az beş yıldan beri evli olmaları ve 30 yaşını doldurmuş olmaları gerekir. (M.K. 306)
4.Evlat Edinenin Sahih Nesepli Fürum (Altsoyu) Bulunmaması Şartı: Ergin ve kısıtlıların evlat edinilebilmesi için sahih nesepli çocuğunun bulunması gerekir. Küçüklerin evlat edinilmesinde bu şart aranmaz. (M.K. 313)
5.Evlatlığın Menfaati Şartı: Evlat edinmeye hakimin izin verebilmesi için, bunda evlat edinilecek çocuğun menfaati bulunması lazımdır.
6.Evlat Edinenin Diğer Çocuklarının Menfaati Şartı: Evlat edinmenin evlat edinenin diğer çocuklarının yararlarını hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelememesi gereklidir. ( M.K. 305)
7. Önceden Evlat Edinilmiş Olmama Şartı: Medeni Kanunun 306. maddesine göre evli olmayanların birlikte evlat edinmeleri mümkün olmadığı gibi, eşlerin de ancak birlikte evlat edinebilecekleri, tek başına evlat edinemeyecekleri hükmü getirilmiştir.
8.Rıza Şartı
a)Evlat Edinilenin Rızası : Medeni Kanunun 308. maddesine göre, “ayırt etme gücüne sahip olan, rızası olmadıkça evlatlığa alınamaz.
Ana ve Babanın Rızası : Evlat edinilen ayırt etme gücüne sahip olmakla birlikte, velayet altında ise, anne ve babasının rızası aynen gereklidir. Bu rıza küçüğün veya ana ve babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilir. Rıza verilebilmesi için evlat edinenlerin adlarının belirtilmiş olması veya evlat edinenlerin belirlenmiş olması gerekmez. Ana ve babanın rızası doğumdan sonraki ilk 6 hafta geçtikten sonra verilebilir. Rızanın tutanağa geçirilmesinden sonraki 6 hafta içinde aynı usulle geri alınabilir. Geri almadan sonra yeniden rıza verilirse bu rızadan geri dönülemez Eğer ana ve babadan birinin kim olduğu bilinmiyor veya uzun süreden beridir nerede oturduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa ya da küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa bu rıza aranmaz. Son durum için rızanın aranmaması kararı ilgiliye yazılı olarak bildirilir. ( M.K. 310, 311, 312) .Evlat edinilecek kişi vesayet altında ise, ayırt etme gücüne sahip olup olmamasına bakılmaksızın vesayet dairelerinin izniyle evlat edinilebilir.
b) Evlat Edinenin rızası: Evlat edinme sahsa siki surette bağlı bir hak olduğundan, evlat edinmenin temyiz kudretine sahip olması gerekir. Eğer evlat edinmek isteyen kimse mümeyyiz bir kısıtlı ise, vasinin ve Ayrıca Sulh Hakiminin ve Asliye Mahkemesinin izni gereklidir.
c) Eşin rızası: Evlat edinilen evliyse, eşinin de rızasının bulunması gereklidir. (M.K.313)
B) Evlat Edinmenin Şekli Şartları
Küçüklerin evlat edinilmesinde aracılık faaliyetleri, ancak Bakanlar Kurulunca yetki verilen kurum ve kuruluşlarca yapılır.
1) Ana babanın rızasının mahkemede tutanağa geçirilmesi: Medeni Kanunun 309. maddesi uyarınca ana babanın rızası küçüğün veya ana babanın oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak tutanağa geçirilmiş olmalıdır ya da rızanın aranmamasına karar verilmiş olmalıdır. (M.K. 309)Küçük gelecekte evlat edinilmek amacıyla bir kuruma yerleştirilir ve ana ve babadan birinin rızası eksik olursa, evlat edinenin veya evlat edinmede aracılık yapan kurumun istemi üzerine ve kural olarak küçüğün yerleştirilmesinden önce, onun oturduğu yer mahkemesi rızanın aranıp aranmamasına karar verir. Diğer hallerde , bu konudaki karar evlat edinme işlemleri sırasında verilir. (M.K. 312)
2) Evlat Edinme kararı : Evlat edinme kararı ile evlatlık ilişkisi kurulmuş olur. Yetkili Mahkeme evlat edinenin oturma yeri; birlikte evlat edinmede eşlerden birinin oturma yeri mahkemesidir. Mahkeme esaslı sayılan her türlü durum ve koşulların kapsamlı bir biçimde araştırdıktan, evlat edinen ile edinilenin dinlenmeleri ve gerektiği takdirde uzman görüşleri alındıktan sonra karar verebilir. Araştırma ile evlat edinen ile edinilenin kişiliği ve sağlığı, karşılıklı ilişkileri, ekonomik durumları, evlat edinenin eğitme yeteneği, evlat edinmeye yönelten sebepler ve aile ilişkileri ile bakım ilişkilerindeki gelişmelerin açıklığa kavuşturulması hedeflenir. Evlat edinenin altsoyu varsa, onların evlat edinme ile ilgili tavır ve düşünceleri de değerlendirilir. ( M.K. 316)
3) Nüfusa Tescil: Evlatlıkla ilgili kesinleşmiş mahkeme kararı evlat edinilenin naklen geldiği nüfus kütüğüne ve evlat edinenin nüfus kütüğüne işlenir. Bunun yanında iki kütük arasındaki her türlü bağ kurulur (M.K. 314)
III. EVLAT EDİNMENİN SONUÇLARI
1) Evlenme Yasağı: Evlât edinen ile evlâtlığın veya bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi arasında evlenme yasaktır. (madde 129)
2) Miras: evlatlık evlat edinen kimsenin mirasçısı olur. Buna karşılık, evlat edinen ve hısımları evlatlığın mirasçısı olamaz. evlatlığın asil ailesindeki mirasçılığına da halel gelmez.
3) Velayet: Evlat edinilen küçük ise, kendi öz anne ve babasının velayetinden çıkar, evlat edinenin velayeti altına girer. Ana babaya ait tüm hak ve yükümlülükler evlat edinene geçer.
4) Nafaka: evlatlık ve evlat edinen birbirinden karşılıklı olarak nafaka isteyebilirler.
5) İsim ve Soyisim: M.K. 314 maddesi uyarınca, evlatlık, evlat edinenin Soyadını alır. Evlat edinen isterse çocuğa yeni bir ad verebilir. Ergin olan evlatlık da dilerse evlat edinenin soyadını alabilir.
6) Vatandaşlık: Bir Türk’ün evlatlık edindiği yabancı henüz reşit değilse ve ana babasının yeri bilinmiyor veya kendileri bulunamıyorsa, yahut evlatlık vatansız oluyorsa, o takdirde Türk vatandaşı olur. (T.V.K. 3/11)
7) Evlatlığın Öz Ana ve Babasıyla Kişisel İlişkileri: Yargıtay içtihadına göre, evlatlığın öz ana ve babası, küçük çocuklarıyla Kişisel ilişki kurma sahiptir.
IV. EVLAT EDİNMENİN SONA ERMESİ
Yasal sebep bulunmaksızın rıza alınmamışsa, rızası alınması gereken kişilerin başvurusuyla, küçüğün menfaati bunun sonucunda ağır biçimde zedelenmeyecekse mahkeme kararı ile evlatlık ilişkisi ortadan kaldırılabilir.
Esasa ilişkin diğer noksanlıklardan biriyle sakatsa, cumhuriyet savcısı veya her ilgili evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilir.
Dava hakkı, evlatlık ilişkisinin kaldırılması sebebinin öğrenilmesinden başlayarak 1 yıl her halde evlat edinme işleminin üzerinden 5 yıl geçmekle düşer.
EVLAT EDİNME DAVASI ŞARTLARI
GENEL BİLGİLER
• Evlat edinme kararı, evlat edinenin oturma yeri; birlikte evlat edinmede eşlerden birinin oturma yeri mahkemesince verilir.
• Mahkeme kararıyla birlikte evlatlık ilişkisi kurulmuş olur.
• Ana ve babaya ait olan haklar ve yükümlülükler evlat edinene geçer.
• Evlatlık, evlat edinenin mirasçısı olur.
• *** Evlatlık küçük ise evlat edinenin soyadını alır.
• Evlat edinen isterse çocuğa yeni bir ad verebilir.
• Ergin olan evlatlık, evlat edinilme sırasında dilerse evlat edinenin soyadını alabilir.
• Eşler tarafından birlikte evlat edinilen ve ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüklerin nüfus kaydına ana ve baba adı olarak evlat edinen eşlerin adları yazılır.
• Evlatlığın, miras ve başka haklarının zedelenmemesi, aile bağlarının devam etmesi için evlatlığın naklen geldiği aile kütüğü ile evlat edinenin aile kütüğü arasında her türlü bağ kurulur.
• Evlatlıkla ilgili kesinleşmiş mahkeme kararı her iki nüfus kütüğüne işlenir.
• Evlat edinme ile ilgili kayıtlar, belgeler ve bilgiler mahkeme kararı olmadıkça veya evlatlık istemedikçe hiçbir şekilde açıklanamaz.
• Evlat edinme başvurusundan sonra evlat edinenin ölümü veya ayırt etme gücünü kaybetmesi, diğer evlat edinme koşullar bundan etkilenmediği takdirde evlat edinmeye engel olmaz.
• Evlat edinmeye, ancak esaslı sayılan her türlü durum ve koşulların kapsamlı biçimde araştırılmasından, evlat edinen ile edinilenin dinlenmelerinden ve gerektiğinde uzmanların görüşünün alınmasından sonra karar verilir.
• Araştırmada özellikle evlat edinen ile edinilenin kişiliği ve sağlığı, karşılıklı ilişkileri, ekonomik durumları, evlat edinenin eğitme yeteneği, evlat edinmeye yönelten sebepler ve aile ilişkileri ile bakım ilişkilerindeki gelişmelerin açıklığa kavuşturulması gerekir.
• Evlat edinenin altsoyu varsa, onların evlat edinme ile ilgili tavır ve düşünceleri de değerlendirilir.
• Yasal sebep bulunmaksızın rıza alınmamışsa, rızası alınması gereken kişiler, küçüğün menfaati bunun sonucunda ağır biçimde zedelenmeyecekse, hakimden evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilirler.
• Evlat edinme esasa ilişkin diğer noksanlıklardan biriyle sakatsa, Cumhuriyet Savcısı veya her ilgili evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilir.
Küçüğün Evlat Edinilmesi
• Bir küçüğün evlat edinilmesi, evlat edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır.
• Evlat edinmenin her halde küçüğün yararına bulunması ve evlat edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi de gerekir.
• Eşler, ancak birlikte evlat edinebilirler; evli olmayanlar birlikte evlat edinemezler.
• Eşlerin en az beş yıldan beri evli olmaları veya otuz yaşını doldurmuş bulunmaları gerekir.
• Eşlerden biri, en az iki yıldan beri evli olmaları veya kendisinin otuz yaşını doldurmuş bulunması koşuluyla diğerinin çocuğunu evlat edinebilir.
• Evli olmayan kişi otuz yaşını doldurmuş ise tek başına evlat edinebilir.
• Otuz yaşını doldurmuş olan eş, diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu veya iki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi ya da mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlat edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi halinde, tek başına evlat edinebilir.
• Evlat edinilenin, evlat edinenden en az on sekiz yaş küçük olması şarttır.
• Ayırt etme gücüne sahip olan küçük, rızası olmadıkça evlat edinilemez.
• Vesayet altındaki küçük, ayırt etme gücüne sahip olup olmadığına bakılmaksızın vesayet dairelerinin izniyle evlat edinilebilir.
• Evlat edinme, küçüğün ana ve babasının rızasını gerektirir.
• Rıza, küçüğün veya ana ve babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilir.
• Verilen rıza, evlat edinenlerin adları belirtilmemiş veya evlat edinenler henüz belirlenmemiş olsa dahi geçerlidir.
• Rıza, küçüğün doğumunun üzerinden altı hafta geçmeden önce verilemez. Rıza, tutanağa geçirilme tarihinden başlayarak altı hafta içinde aynı usulle geri alınabilir. Geri almadan sonra yeniden verilen rıza kesindir.
Aşağıdaki hallerde ana ve babadan birinin rızası aranmaz:
1 - Kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa,
2 - Küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa.
Erginlerin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesi
• Evlat edinenin altsoyunun açık muvafakatiyle ergin veya kısıtlı aşağıdaki hallerde evlat edinebilir:
1 - Bedensel veya zihinsel özrü sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaç ve evlat edinen tarafından en az beş yıldan beri bakılıp gözetilmekte ise,
2 - Evlat edinen tarafından, küçükken en az beş yıl süreyle bakılıp gözetilmiş ve eğitilmiş ise,
3 - Diğer haklı sebepler mevcut ve evlat edinilen, en az beş yıldan beri evlat edinen ile aile halinde birlikte yaşamakta ise.
• Evli bir kimse ancak eşinin rızasıyla evlat edinilebilir.